Epoka lodowcowa na Marsie. Naukowcy analizują nowe zdjęcia z powierzchni planety
Podążając od równika Marsa w stronę jego północnego bieguna, napotykamy Coloe Fossae – zespół intrygujących rys przebiegających przez krajobraz pełen głębokich dolin, licznych kraterów i śladów pradawnych epok lodowcowych. To jedno z miejsc, w których geologiczna przeszłość Czerwonej Planety odsłania się wyjątkowo wyraźnie.
Choć może się wydawać, że epoki lodowcowe to domena Ziemi, historia Marsa pokazuje coś innego. Nasza planeta przechodziła kilka takich okresów w ciągu ostatnich 2,5 miliarda lat, a ostatni – kulminujący około 20 tysięcy lat temu – obniżył średnią temperaturę Ziemi nawet o 8°C w porównaniu z obecną.
Epoki lodowcowe nie mają jednak nic wspólnego z obecnym globalnym ociepleniem wywołanym działalnością człowieka. To element naturalnego rytmu geologicznego, wynikającego ze zmian w orbicie planety oraz wahań nachylenia jej osi. W takich okresach lądolody i lodowce rozszerzają swój zasięg, przemieszczając się i cofając wraz z fluktuacjami temperatury.
Ślady dawnych epok lodowcowych widoczne są również na Marsie. Ukazują je nowe fotografie wykonane przez kamerę High Resolution Stereo Camera znajdującą się na pokładzie sondy Mars Express Europejskiej Agencji Kosmicznej.
Mniej więcej równoległe linie, przecinające krajobraz po przekątnej, to Coloe Fossae – formacje powstałe w wyniku osuwania się bloków skalnych. Widać tu także rozmaite kratery uderzeniowe, od zupełnie świeżych po wyraźnie nadgryzione erozją. Na dnach zarówno dolin, jak i kraterów, pojawiają się niezwykłe, wirujące wzory, zdradzające, którędy w dawnych czasach przepływał marsjański lód.
Te wzory to świadectwa klimatycznej przeszłości planety. Naukowcy określają je mianem liniowego wypełnienia dolin oraz koncentrycznego wypełnienia kraterów. Powstawały, gdy lodowe masy spływały wolno po powierzchni Marsa – podobnie jak ziemskie lodowce – a następnie były pokrywane grubą warstwą osadów skalnych. Zaskakuje jednak ich położenie: region leży na 39°N, daleko od polarnego lodu. Jak więc lód mógł dotrzeć tak daleko na południe?
Kluczem są zmiany nachylenia osi obrotu Marsa, które w przeszłości dramatycznie wpływały na klimat planety. Mars, choć dziś suchy i chłodny, wielokrotnie przechodził przez cykle cieplejsze i zimniejsze. W okresach największego chłodu lód rozprzestrzeniał się z biegunów aż po średnie szerokości geograficzne, po czym cofał się, pozostawiając charakterystyczne ślady.
Regularne występowanie liniowego wypełnienia dolin oraz koncentrycznego wypełnienia kraterów w całym pasie tej szerokości wskazuje na globalny charakter dawnych zmian klimatu. Ostatnie marsjańskie zlodowacenie mogło zakończyć się zaledwie pół miliona lat temu – stosunkowo niedawno w skali geologicznej.
Na zdjęciach z opisem wyraźnie zaznaczono ślady przepływów lodowcowych, formacje Coloe Fossae oraz kratery. Różnice między północną a południową częścią Marsa najlepiej widać na mapach topograficznych i kontekstowych. Granica między nimi okrąża całą planetę; czasem tworzy strome, dwukilometrowe urwisko, a czasem – jak w rejonie Protonilus Mensae – szeroką, poszarpaną strefę przejściową.
Kamera stereoskopowa o wysokiej rozdzielczości Mars Express (HRSC) została opracowana i jest obsługiwana przez Niemieckie Centrum Lotnictwa i Kosmonautyki (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt; DLR).
Źródło: ESA
Czytaj też: SpaceX bije swoje własne rekordy. Starlink rośnie jak na drożdżach
Grafika tytułowa: Planet Volumes / Unsplash
