Starsze osoby w Europie nie szczepią się przeciwko grypie. Polskie badaczki szukają przyczyny
Choć szczepienia pozostają jednym z najważniejszych i najskuteczniejszych narzędzi ochrony przed chorobami zakaźnymi, wciąż wielu Europejczyków w wieku senioralnym rezygnuje z tej formy profilaktyki.
Wyniki analiz przeprowadzonych przez badaczki z Uniwersytetu Jagiellońskiego pokazują, że skuteczność programów promujących szczepienia w dużej mierze zależy od tego, na ile uwzględniają one czynniki społeczne, kulturowe i psychologiczne – w tym sposób, w jaki osoby starsze postrzegają zdrowie, ryzyko choroby oraz własne doświadczenia ze szczepieniami.
Szczepionki są uznawane za jedno z najpotężniejszych osiągnięć współczesnej medycyny. Zaleca się je szczególnie osobom z grup podwyższonego ryzyka, w tym seniorom. Mimo to, w większości krajów europejskich poziom wyszczepienia osób powyżej 65. roku życia wciąż nie osiąga rekomendowanego przez Unię Europejską progu 75 procent. Jak pokazują dane międzynarodowych organizacji zdrowotnych, średni wskaźnik szczepień przeciw grypie w tej grupie wiekowej w Europie wynosi zaledwie 37 procent, a w niektórych krajach spada niemal do zera.
Aby poprawić te wskaźniki, konieczne jest szersze spojrzenie na problem. Oprócz tradycyjnych analiz uwzględniających wiek, płeć czy stan zdrowia kluczowe staje się zrozumienie, jak decyzje dotyczące szczepień kształtują się pod wpływem przekonań, emocji, doświadczeń życiowych i norm społecznych. Właśnie te aspekty znalazły się w centrum badań prowadzonych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego przez Idalinę Odziemczyk-Stawarz i prof. Jolantę Perek-Białas. Wyniki ich analiz zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Vaccine”.
Zespół badawczy przeprowadził szeroki przegląd europejskich publikacji naukowych dotyczących czynników psychospołecznych i kulturowych wpływających na decyzje osób starszych o szczepieniu przeciw grypie. Badaczki przeanalizowały ponad 4500 artykułów naukowych, z których wyłoniono 40 najbardziej istotnych – zarówno badań ilościowych, jak i jakościowych.
Wyniki pozwoliły wskazać, które aspekty decyzji o szczepieniu są najczęściej pomijane w działaniach profilaktycznych. Analiza ujawniła, że większość dotychczasowych badań skupiała się głównie na medycznych aspektach szczepień – ich skuteczności, bezpieczeństwie czy zaleceniach lekarzy. Znacznie rzadziej analizowano natomiast kwestie postrzegania zdrowia i choroby, zaufania do systemu opieki zdrowotnej, wpływu rodziny i otoczenia czy wcześniejszych doświadczeń z grypą i szczepieniami. Tymczasem właśnie te elementy mogą decydować o gotowości seniorów do przyjęcia szczepionki.
Wnioski płynące z przeglądu mają wymiar nie tylko teoretyczny, ale przede wszystkim praktyczny. Wiedza o tym, jakie przekonania i emocje towarzyszą starszym osobom przy podejmowaniu decyzji o szczepieniu, pozwala projektować skuteczniejsze kampanie informacyjne i strategie zdrowia publicznego. Włączenie do programów profilaktycznych elementów edukacyjnych, które odnoszą się do osobistych doświadczeń, obaw i wartości osób starszych, może realnie zwiększyć poziom wyszczepienia w tej grupie.
Badania socjolożek pokazują, że skuteczna polityka zdrowotna wymaga interdyscyplinarnego podejścia – łączenia wiedzy medycznej z socjologiczną i psychologiczną. Dzięki temu możliwe staje się lepsze dopasowanie działań profilaktycznych do potrzeb i oczekiwań społeczeństwa starzejącego się, a wyniki analiz mogą stanowić cenne narzędzie dla instytucji zdrowia publicznego, organizacji senioralnych i decydentów odpowiedzialnych za kształtowanie strategii prozdrowotnych w Europie.
Prace krakowskiego zespołu stanowią ważny krok w kierunku tworzenia bardziej skutecznych i empatycznych programów szczepień. Pokazują, że wiedza naukowa może nie tylko diagnozować problemy, ale też wskazywać konkretne rozwiązania – takie, które pozwalają lepiej chronić zdrowie społeczeństwa i wzmacniać zaufanie do nauki i medycyny.
Źródło: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Czytaj też: Polska uczelnia w czołówce badań nad szczepionkami przeciwnowotworowymi
Grafika tytułowa:
