„Okruchy przeszłości” najlepiej widać pod mikroskopem. Nowe podejście do archeologii
Zespół naukowców z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, pracujący pod kierunkiem archeolożki prof. Iwony Sobkowiak-Tabaki prowadzi badania społeczności epoki kamienia, rekonstruując życie ludzi prehistorycznych na podstawie materialnych śladów ich działalności.
Jak tłumaczy uczelnia prace te są przykładem nowoczesnego podejścia do archeologii, łączącego klasyczne metody wykopaliskowe z zaawansowanymi technologiami laboratoryjnymi i analizami interdyscyplinarnymi.
Badania prowadzone przez prof. Sobkowiak-Tabakę nad społecznościami schyłkowego paleolitu, mezolitu i neolitu w Europie Środkowej i Wschodniej koncentrują się na analizie materiałów wykopaliskowych – głównie wytworów krzemiennych. Szczegółowe badania technologiczne, typologiczne i użytkowe tych artefaktów pozwalają odtwarzać codzienne aktywności dawnych społeczności, ich sposób życia oraz relacje ze środowiskiem.
Kluczową rolę w tych badaniach odgrywa praca mikroskopowa – zarówno z użyciem mikroskopii cyfrowej, jak i skaningowej mikroskopii elektronowej – umożliwiająca odkrywanie mikrośladów użytkowania narzędzi i odtwarzanie kontekstu ich wykorzystania.
Znaczenie tych badań wykracza poza samą archeologię, gdyż pozwalają one na tworzenie coraz pełniejszego obrazu rozwoju człowieka i jego zdolności adaptacyjnych. Analizy mikroskopowe kamienia nazębnego, granulek skrobi czy fitolitów umożliwiają poznanie diety, zdrowia i codziennych praktyk społeczności sprzed tysięcy lat.
Dzięki współpracy archeologii z naukami przyrodniczymi – biochemią, mikrobiologią czy geochemią – możliwe jest odtwarzanie dawnych ekosystemów i sposobów, w jakie ludzie oddziaływali na środowisko. Wyniki tych badań mają także współczesne znaczenie praktyczne, ponieważ pomagają zrozumieć długofalowe relacje człowieka z przyrodą i wskazują, jak w przeszłości radzono sobie ze zmianami klimatycznymi czy brakiem zasobów.
Prace zespołu prof. Sobkowiak-Tabaki dowodzą, że dawne społeczności łowiecko-zbierackie nie były prymitywne ani bierne wobec środowiska. Wręcz przeciwnie – ich elastyczność, wiedza o przyrodzie i zdolność adaptacji do zmieniających się warunków stanowią przykład efektywnego współistnienia człowieka z naturą. Odkrycia archeologiczne ujawniają także, jak ważne było dla nich wykorzystanie lokalnych zasobów i rozwijanie technologii dopasowanych do środowiska – cechy, które dziś inspirują współczesne badania nad zrównoważonym rozwojem i wykorzystaniem surowców naturalnych.
Znaczącym elementem badań prowadzonych przez prof. Sobkowiak-Tabakę jest także archeologia eksperymentalna, która pozwala odtwarzać dawne techniki i procesy wytwórcze. Dzięki takim eksperymentom możliwe jest praktyczne sprawdzanie hipotez dotyczących obróbki surowców, konstrukcji narzędzi czy sposobów życia. Współczesne laboratoria archeologiczne funkcjonują dziś niemal jak ośrodki badawcze nowych technologii – łączą precyzyjne analizy z metodami cyfrowymi, modelowaniem 3D oraz narzędziami sztucznej inteligencji, co otwiera nowe perspektywy poznawcze.
Z badań poznańskiego zespołu naukowców wyłania się obraz społeczeństw, które mimo prostych narzędzi tworzyły złożone struktury społeczne, potrafiły współdziałać i przekazywać wiedzę kolejnym pokoleniom. Jego prace pokazują, że rozwój człowieka to nie tylko historia narzędzi i technologii, ale także historia relacji między ludźmi, środowiskiem i kulturą. Współczesna archeologia, oparta na badaniach interdyscyplinarnych, ma dzięki temu ogromny potencjał praktyczny – pozwala nie tylko lepiej zrozumieć przeszłość, ale też czerpać z niej inspiracje dla współczesnych wyzwań, takich jak zrównoważony rozwój, zarządzanie zasobami czy adaptacja do zmian klimatu.
Źródło: UAM w Poznaniu
Czytaj też: Prawdziwa rewolucja w rozwoju chirurgii naczyniowej? Pierwszy w Polsce innowacyjny zabieg!
Grafika tytułowa: Indra Projects / Unsplash
