Na długo przed ludźmi owady poleciały w kosmos?
Na długo przed tym, jak człowiek dotarł na orbitę, owady udowodniły, że potrafią sprostać wyzwaniom związanym z podróżami kosmicznymi. Lekkie, niezwykle odporne i bogate w składniki odżywcze, stały się obiektem zainteresowania europejskich naukowców poszukujących wiarygodnych źródeł pożywienia dla długotrwałych misji w przestrzeni kosmicznej.
Jedzenie owadów nie jest niczym nowym – miliardy ludzi na całym świecie robią to na co dzień. Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), ludzie spożywają ponad dwa tysiące gatunków owadów. Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) powołała zespół ekspertów z dziedziny żywienia, biologii i technologii kosmicznych, aby sprawdzić, czy owady mogłyby stać się częścią jadłospisu astronautów. Badacze chcieli również zrozumieć, jak mikrograwitacja wpływa na ich biologię – cykle życiowe, fizjologię i zdolności rozrodcze.
Pierwsze eksperymenty z owadami w przestrzeni kosmicznej sięgają lat czterdziestych XX wieku. Choć wyniki różnią się w zależności od gatunku, mikrograwitacja nie wydaje się znacząco zaburzać ich rozwoju ani zachowania.
– Owady całkiem dobrze radzą sobie w środowisku kosmicznym. Wykazują dużą odporność na obciążenia fizyczne. Te małe zwierzęta potrafią przekształcać materiały, których człowiek nie jest w stanie spożyć, w cenne źródło pożywienia – powiedziała Åsa Berggren, profesor Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych.
Zespół Berggren odkrył, że owady mają ogromny potencjał w zakresie recyklingu składników odżywczych i zrównoważonej produkcji białka.
Pierwszym zwierzęciem, które dotarło w przestrzeń kosmiczną i przeżyło podróż, była muszka owocowa w 1947 roku. Leciała na rakiecie V-2, by pomóc naukowcom zbadać wpływ promieniowania na organizmy żywe. Od tego czasu muszki owocowe stały się standardowym modelem do badań nad fizjologią, zachowaniem i rozwojem w mikrograwitacji. Udało im się ukończyć pełny cykl życiowy – od zapłodnienia po narodziny kolejnego pokolenia – w warunkach kosmicznych.
Ich śladem podążyły trzmiele, muchy domowe, gąsienice i mrówki. Te ostatnie wykazywały zaskakującą zdolność przylegania do powierzchni, podczas gdy patyczaki miały problemy z poruszaniem się, promieniowaniem i rozmnażaniem. W niezwykłym teście wytrzymałościowym z 2007 roku, w ramach eksperymentu ESA „Niesporczaki w kosmosie”, maleńkie bezkręgowce zwane niesporczakami (lub niedźwiedziami wodnymi) przetrwały bezpośrednią ekspozycję na próżnię kosmiczną i promieniowanie. Zrozumienie, w jaki sposób organizmy przystosowują się do ekstremalnych warunków, może w przyszłości otworzyć nowe kierunki badań biologicznych i biotechnologicznych.
Na Ziemi owady są cenione zarówno za smak, jak i wartości odżywcze. W Europie coraz częściej pojawiają się w jadłospisach jako element zrównoważonej diety. Świerszcze mają orzechowy, lekko dymny smak, larwy mącznika przypominają boczek, a mrówki – cytrynę. Owady stanowią doskonałe źródło białka, kwasów tłuszczowych, żelaza i witamin z grupy B. Ich wartość odżywcza często dorównuje lub przewyższa mięso, ryby i rośliny strączkowe.
Do badań kosmicznych najczęściej wykorzystywane są świerszcze domowe i larwy żółtego mącznika – oba gatunki zostały w 2023 roku dopuszczone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności do spożycia przez ludzi. Mąka ze świerszczy jest coraz częściej wykorzystywana w produkcji pieczywa, makaronu i przekąsek. W 2022 roku astronautka ESA Samantha Cristoforetti zabrała na orbitę batonik zbożowy z dodatkiem mąki ze świerszczy – symboliczny krok w stronę przyszłego kosmicznego menu.
Mimo obiecujących wyników, wiedza o wpływie przestrzeni kosmicznej na owady wciąż jest fragmentaryczna. Większość eksperymentów pochodzi sprzed kilkudziesięciu lat – z okresu między 1960 a 2000 rokiem – i dotyczy krótkich misji. Często badania na pokładach samolotów wykonujących loty paraboliczne trwały zaledwie kilka minut, a nawet dłuższe eksperymenty orbitalne nie przekraczały 50 dni – krócej niż pełny cykl życia wielu gatunków owadów.
Dlatego ESA i jej partnerzy planują nowe eksperymenty, które pozwolą obserwować rozwój owadów przez cały cykl życia w warunkach mikrograwitacji. Celem jest sprawdzenie, które gatunki mogłyby stać się przyszłymi pionierami zrównoważonego rolnictwa w kosmosie – i, być może, podstawą diety astronautów na Marsie.
Źródło: esa
Czytaj też: Jak badać próbki z Marsa? Naukowcy już przymierzają się do analiz
Grafika tytułowa: David Clode / Unsplash
