Co polscy naukowcy odkryli w Obłokach Magellana?
Zespół astronomów z Uniwersytetu Warszawskiego dokonał przełomowego odkrycia, identyfikując nieznane wcześniej źródła promieniowania rentgenowskiego w sąsiednich galaktykach. Badacze, kierowani przez dr. Przemysława Mroza, wykorzystali dane zebrane w ciągu ponad 30 lat w ramach projektu OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment). Dzięki precyzyjnemu śledzeniu jasności gwiazd w Małym i Wielkim Obłoku Magellana oraz współpracy z teleskopem Swift, udało się wykryć nowy typ obiektów emitujących promieniowanie X.
Promieniowanie rentgenowskie, odkryte w XIX wieku przez Wilhelma Conrada Röntgena, od dziesięcioleci fascynuje naukowców również jako naturalne zjawisko kosmiczne. Źródła tego typu emisji bywają związane z dramatycznymi zjawiskami, takimi jak wybuchy supernowych, czy też procesami zachodzącymi wokół czarnych dziur i gwiazd neutronowych. Tym razem jednak odkrycie dotyczy znacznie subtelniejszych i dotąd niezaobserwowanych zjawisk, które potwierdzono na podstawie wieloletnich analiz i obserwacji satelitarnych.
Nowo odkryte obiekty nazwano „milinowymi” – to ciała niebieskie emitujące promieniowanie rentgenowskie podczas wybuchów, jednak znacznie słabsze od klasycznych gwiazd nowych. Ich jasność jest nawet tysiąckrotnie niższa, a charakterystyczna aktywność nie wiąże się z wyrzutem materii. Astronomowie rozważają dwie teorie tłumaczące ich naturę: jedną związaną z przepływem materii między gwiazdami w układach podwójnych z białym karłem, drugą zaś – z wybuchami termojądrowymi na powierzchni tych niezwykle gęstych obiektów.
Jeśli druga z hipotez okaże się trafna, milinowe mogą odgrywać kluczową rolę w badaniach nad ewolucją gwiazd. W określonych warunkach taki układ może doprowadzić do eksplozji supernowej typu Ia – jednego z najważniejszych narzędzi w pomiarach kosmologicznych. Ze względu na dobrze znaną jasność, supernowe tego typu pozwalają obliczać odległości we Wszechświecie, pełniąc funkcję tzw. świec standardowych. To właśnie takie eksplozje posłużyły wcześniej do potwierdzenia przyspieszającej ekspansji Wszechświata.
Odkrycie zespołu z Uniwersytetu Warszawskiego nie tylko wzbogaca katalog znanych obiektów astrofizycznych, ale również otwiera nowe możliwości badawcze. Planowane są już kolejne misje, które pozwolą lepiej zrozumieć naturę milinowych – w tym z wykorzystaniem przyszłego teleskopu Athena, rozwijanego przez Europejską Agencję Kosmiczną. Polscy naukowcy udowodnili, że również z mniejszymi instrumentami, jak 130-centymetrowy teleskop OGLE w Chile, można dokonywać wielkich odkryć o globalnym znaczeniu.
Źródło: Uniwersytet Warszawski
Czytaj też: Siły Kosmiczne USA wybrały kilkanaście firm do budowy małych satelitów
Grafika tytułowa: Frantisek Duris / Unsplash
