Polski instrument w kosmosie już działa. GLOWS bada wiatr słoneczny!
Polscy naukowcy mają kolejny powód do dumy – w przestrzeni kosmicznej działa już pierwszy całkowicie polski instrument do badania wiatru słonecznego. Fotometr GLOWS (GLObal solar Wind Structure), opracowany przez specjalistów z Centrum Badań Kosmicznych PAN i Wojskowej Akademii Technicznej, został wystrzelony w ramach misji NASA IMAP i pomyślnie przesyła dane do Ziemi.
Zdaniem naukowców to historyczny moment – po raz pierwszy urządzenie zaprojektowane i skonstruowane w Polsce bierze udział w amerykańskiej misji kosmicznej badającej heliosferę.
– Pomiary były bardzo czasochłonne i wymagały ogromnej precyzji, ale świadomość, że nasza praca przyczyni się do działania polskiego instrumentu w kosmosie, dawała nam wielką satysfakcję – powiedziała doktorantka Martyna Wardzińska.
Heliosfera to gigantyczna „bańka” plazmy rozciągająca się na miliardy kilometrów, otaczająca Układ Słoneczny. Tworzy ją nieustanny strumień naładowanych cząstek emitowanych przez Słońce – tzw. wiatr słoneczny – wchodzący w interakcję z materią międzygwiazdową. Zrozumienie tych procesów ma kluczowe znaczenie nie tylko dla astrofizyki, ale także dla bezpieczeństwa technologicznego Ziemi.
To właśnie wiatr słoneczny odpowiada m.in. za zjawiska takie jak zorze polarne czy burze geomagnetyczne, które mogą zakłócać działanie systemów nawigacyjnych i komunikacyjnych. Fotometr GLOWS będzie obserwował fluorescencyjną poświatę heliosferyczną w linii Lyman-alfa neutralnego wodoru – promieniowanie ultrafioletowe o długości fali 121,6 nanometra. Jego analiza umożliwi szczegółowe badanie struktury i dynamiki wiatru słonecznego, niedostępne z powierzchni Ziemi, ponieważ atmosfera całkowicie pochłania to promieniowanie.
Zanim instrument trafił w przestrzeń kosmiczną, przeszedł długą drogę testów i kalibracji. Kluczową rolę odegrał tu zespół z Instytutu Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej, w którym badania nad niezwykłym wynalazkiem prowadziła doktorantka Martyna Wardzińska, która wyniki badań wykonanych na unikatowej aparaturze w WAT opisuje w swojej pracy doktorskiej. To właśnie w laboratoriach WAT przeprowadzono unikatowe pomiary elementów optycznych fotometru z wykorzystaniem źródła laserowo-plazmowego generującego promieniowanie w zakresie ultrafioletu próżniowego (VUV). Pomiary te wymagały zastosowania komór próżniowych, ponieważ promieniowanie w linii Lyman-alfa jest silnie tłumione w powietrzu.
Naukowcy z WAT zajęli się również analizą czernionych powierzchni wewnętrznych fotometru oraz badaniem transmisji specjalistycznych filtrów przepuszczających tylko promieniowanie o pożądanej długości fali. Badania trwały cztery lata – od 2020 do 2024 roku – i miały kluczowe znaczenie dla potwierdzenia gotowości urządzenia do pracy w ekstremalnych warunkach przestrzeni kosmicznej. W dniu startu misji (24 września 2025) cały zespół naukowy z emocjami śledził transmisję z Centrum Kosmicznego Kennedy’ego.
Sukces misji GLOWS to nie tylko symbol technologicznej dojrzałości polskiej nauki, lecz także ważny krok w badaniach heliosfery. Wyniki pozyskiwane przez instrument dostarczą danych, które pozwolą lepiej zrozumieć naturę wiatru słonecznego i jego wpływ na Ziemię. Otwiera to nowe perspektywy dla polskich naukowców w międzynarodowych projektach kosmicznych i stanowi inspirację dla przyszłych pokoleń badaczy.
Źródło: Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie
Czytaj też: ESA uruchamia antenę New Norcia 3 w Australii
Grafika tytułowa: Braňo / Unsplash
